'Dat Erdogan heeft gefaald, betekent niet dat hij de verkiezingen gaat verliezen'
Ingrid Woudwijk sprak voor Standplaats Verweggistan met Turkije-correspondent Rob Vreeken over zijn nieuwe boek en de mislukte islamisering van Turkije.
In zijn nieuwe boek Een heidens karwei: Erdogan en de mislukte islamisering van Turkije schetst correspondent Rob Vreeken het beeld van een samenleving die zich niks aantrekt van leefregels opgedragen door de Islam en Erdogan. Aan de hand van talloze interviews, wetenschappelijk onderzoeken en gesprekken met experts betoogt de Volkskrant-correspondent dat de islamisering van Turkije mislukt is.
Ingrid Woudwijk sprak voor Standplaats Verweggistan met Vreeken over zijn nieuwe boek, het correspondentschap en de toekomst van Turkije.
De titel van je boek is ‘Een heidens karwei: Erdogan en de mislukte islamisering van Turkije’. Kan je beschrijven hoe die mislukte islamisering eruitziet?
Een belangrijk deel van het boek gaat over de jongeren. Door het onderwijssysteem verhuizen ze vaak naar een andere woonplaats voor hun studie en komen los van het ouderlijk huis. En in die generatie vindt juist ook de omslag plaats. Ik heb zoveel mensen gesproken die zeiden: ‘Ja, ik kom uit een conservatief gezin. Mijn ouders wilden dat ik een hoofddoek droeg. Maar daar heb ik geen zin meer in. Ze bekijken het maar.’
En het omgekeerde hoor je niet. Iemand die zegt: ‘Ik kom uit liberaal seculier gezin maar ben tot de islam bekeerd.’ Dat zal vast weleens voorkomen, maar dat is dus niet wat ik heb gemerkt.
Betekent dit dat mensen volledig afstand doen van het geloof, of de islam als cultuur?
De islam is natuurlijk op zich een godsdienst die vol met regels zit voor het dagelijks en maatschappelijk leven, daar raken mensen los van. Daarnaast is er natuurlijk ook de moslimcultuur. Mensen zijn in een islamitische omgeving opgegroeid, en voelen zich daarmee verbonden, hoe ze dan ook tegenover de religie staan.
Het Suikerfeest is bijvoorbeeld nog steeds heel belangrijk; met name de sociale kant ervan, het eten met de familie. Daar doen mensen nog steeds aan mee en dat zien ze vaak ook als onderdeel van de moslimcultuur.
Voor seculieren is het drinken van alcohol een bevestiging van hun identiteit. Ik drink zelf geen alcohol. Als ik dan met mijn seculiere vrienden ben, zeg ik dat ik niet drink. ‘Drink je niet? Waarom niet? Ben je moslim?’, vragen ze dan. “Ja, ik ben de enige goede moslim hier”, zeg ik dan soms.
Om uit de Istanbul-bubbel te komen, trok je naar de stad Aksaray, in het Anatolisch binnenland. Wat heeft je daar het meest verbaasd?
Ik had in het begin het idee dat er een gigantisch verschil is tussen de grote stad Istanbul en rest van het land, het platteland, waar het nog heel traditioneel en conservatief is. En voor een deel is dat natuurlijk ook al zo. Het verschil was alleen veel minder groot dan ik dacht. Dat voelen ze daar ook, zoals ik in Aksaray beschrijf, bij de müftü (religieuze autoriteit, red), die daar het moderne leven ziet binnenkomen, de ‘wilde vrijheden’ zoals ze dat noemen.
Lees ook:
Hoe moeilijk was het schrijven van dit boek onder de AK Partij (AKP) van Erdogan?
De AK-partij geeft naar mijn idee helemaal geen sjoege meer als je ze benadert. Acht jaar geleden was dat veel makkelijker, toen kon ik zo bij ze op bezoek gaan. Özlem Zengin (inmiddels lid van het parlement namens de AK-partij, red) die in het boek voorkomt, die had ik graag weer willen spreken. Maar ik heb geen respons gehad.
Ook bij de AKP moet je toch wel met de mensen zelf spreken om een beetje te kunnen voelen hoe de gedachten zijn. Dat is vaak ook meer genuanceerd of complexer dan je zou denken als je alleen maar naar ‘meneer Erdogan’ luistert. Maar goed, dat was dus niet mogelijk voor mij.
In Istanbul is het vaak ook moeilijk om instituten binnen te komen. Maar in Aksaray, zo'n kleinere stad, is alles veel toegankelijker. Daar kon ik gewoon bij de müftü naar binnen lopen. Daar heb ik twee uur mee zitten praten. Nou, dat zou in Istanbul echt niet gebeuren.
Hoe kijk je naar de verkiezingen die op 14 mei plaatsvinden?
Het centrale thema van mijn boek is niet bedoeld als voorspelling van een nederlaag van Erdogan bij de verkiezingen. Dat is absoluut niet zo. Als ik zeg dat Erdogan heeft gefaald, betekent dat niet dat hij de verkiezingen gaat verliezen. Dat zou ik absoluut niet durven voorspellen, dat weet ik niet. Ik leg dus heel sterk de nadruk op maatschappelijk duurzame processen van verstedelijking, modernisering, onderwijs, die eigenlijk bepalen welke kant Turkije uit gaat.
Die koers van Turkije, wat gaat daarin veranderen als de oppositie de verkiezingen zou winnen?
Ik denk dat het een groot verschil maakt als de oppositie aan de macht komt. Zeker wat betreft de rechtsstaat en vrijheid van meningsuiting.
Als Erdogan verliest, hoop en denk ik wel dat Turkije een iets leuker land wordt. Dat mensen, die nu in het buitenland zitten, ook weer zullen terugkeren. Het klimaat zal dan hopelijk wat vrijer worden. Dat is wel iets om naar uit te kijken.
Een heidens karwei: Erdogan en de mislukte islamisering van Turkije van Rob Vreeken is vanaf 11 april te koop in de boekhandel
Ingrid Woudwijk (Twitter) is Turkije-correspondent voor oa Trouw en het Nederlands Dagblad.