De 'E' van 'Embeds'
Journalist Minka Nijhuis doet al jarenlang verslag van conflicten in Afghanistan, Irak, Syrië en Myanmar. Voor ons schreef zij deze bijdrage in ons 'ABC van de Buitenlandjournalistiek' over embeds.
Regelmatig vlammen de discussies over embedded verslaggeving weer op. Sommige collega’s beschouwen het als een legitieme en noodzakelijke tak van sport, anderen zien het zo ongeveer als hoogverraad aan het journalistieke vak. En dan heb je nog een groep ertussen die zowel het een als het ander nuttig acht.
De term oorlogsverslaggeving is nogal misleidend omdat het, anders dan bij een voetbalwedstrijd, geen spelersveld is dat je in z’n geheel overziet. Al te vaak is het juist onoverzichtelijke chaos.
Mijn ervaring met de gastvrijheid van strijdkrachten is beperkt. Al na mijn eerste schreden op het oorlogspad bleek dat ik beter op mijn plek ben buiten de militaire machinerie dan er binnen.
Toen ik op de basis in Kandahar informeerde of ik mee kon op een vlucht naar Kabul, belandde ik van vertrouwde rommelige straten in een belegerd fort. Met kreten aan de muren als “Beware”. En “The enemy is listening.” Op hun beurt vergaapten de militairen zich aan mij in mijn lokale kloffie. Ze konden nauwelijks geloven dat zich zo’n veertig minuten verderop een hotel bevond waar de geroosterde kip smolt op je tong en de rozen in de tuin overvloedig geurden.
Het lijkt me bij embedded journalistiek nog niet zo simpel te ontsnappen aan de gedachte dat het buiten de muren levensgevaarlijk is en dat in elke burger een potentiële terrorist schuilt. Voor je het weet wordt het land gereduceerd tot een decor voor de strijd van buitenlandse legers tegen de binnenlandse vijand. Zo haalde het de krant dat de melk op Kamp Holland op was, omdat de konvooien die de basis bevoorraadden werden aangevallen. Over het lot van de Afghaanse chauffeurs die de schijf van vijf voor onze jongens leverden, geen woord.
“We are a country, not a war,” sprak een Vietnamees ooit bitter.
Kortom: berichten over conflicten is een ingewikkelde puzzel waarvan je de stukjes maar het beste samen met collega’s kunt leggen. Embedded, unembedded en als het even kan ook met deskundigen ter redactie.
De optie van een embed bij het nationale leger wordt in oorlogen waar buitenlandse troepen opereren nogal eens vergeten. Terwijl juist die het land wel dichterbij kan brengen.
Na een verpletterend hete dag bracht een briesje verkoeling op de Afghaanse legerbasis in Helmand. Melancholie hing in de schemerlucht tussen de jonge amandelbomen en druivenranken. Aan een tafel vol frisse schijven watermeloen en glazen thee deelden de Afghaanse commandanten hun herinneringen. Dertig jaar vechten had zijn sporen nagelaten. De een was een fiks aantal kiezen en de punt van zijn tong kwijt. De ander dacht er nog vaak aan hoe een Russische mijn de linkerhelft van zijn lichaam tijdelijk had verlamd. Het waren verhalen die ze verzwegen voor hun familie; ze wilden niet dat hun zonen in het leger zouden gaan. Ver weg van het comfortabele hoofdkwartier in Kabul was oorlog niet iets heroisch of iets waar ze trots op waren. Het was gewoon iets waarvan ze wilden dat het ophield.
Minka Nijhuis (1958) is oorlogsverslaggever. Ze werkt onder andere in Afghanistan, Cambodja, Irak, Myanmar, Oost-Timor en Syrië. Lees ook haar meest recente boek Gekkenwerk voor een kijkje in de keuken van het vak van de oorlogsverslaggeving .