De 'I' van het 'interviewen van mensen met vers trauma'
Amerika-correspondent Karlijn van Houwelingen deelt haar ervaringen met het interviewen van slachtoffers en betrokkenen vlak na een 'mass shooting'.
De nasleep van massaschietpartijen in de VS is voor mij als correspondent haast een ritueel geworden. De ingelaste nieuwsuitzendingen, de thoughts and prayers van politici, het razendsnel op reis gaan en liefst dezelfde dag nog bij de getroffen school of nachtclub staan. Een ongemakkelijk grote zwerm collega-verslaggevers heeft meestal precies hetzelfde gedaan.
Maar journalisten mogen dan een zekere cynische routine hebben ontwikkeld in een land vol vuurwapengeweld, voor slachtoffers zijn de angst en het verlies elke keer even traumatisch.
Ik worstel wel eens met dat contrast.
Is het echt nodig dat deze mensen voor een batterij camera’s de schokkendste gebeurtenis uit hun leven herbeleven? Toch is het ook belangrijk om levendig zichtbaar te blijven maken welke schade slappe wapenwetten en hatelijke ideologieën aanrichten.
Hier in New York publiceert het Dart Center for Journalism and Trauma daarom veel materiaal over manieren om getraumatiseerde mensen respectvol te interviewen. Ik probeer na zo’n bloedbad, zoals dit jaar in Uvalde, Texas, een paar vuistregels te hanteren.
Wees duidelijk
Het is zaak, zegt Marcela Turati, een Mexicaanse journalist die veel onderzoek deed naar vermissingen en geweld, om te zorgen dat mensen emotioneel voorbereid zijn en zich niet aangevallen voelen door vragen. Dat doe je door duidelijk aan te geven wie je bent en wat je wil bereiken, voordat je het interview begint.
Niet zomaar een microfoon onder iemands neus duwen dus.
Als schrijvend journalist hielp het mij in Uvalde bijvoorbeeld om mensen aan te spreken met schrijfblokje in de hand, zelfs als ik niet van plan was het te gebruiken. Zo is het duidelijk dat ik journalist ben nog voordat ik dat uitgelegd heb en kan iemand die niet zit te wachten op een interview dat ook meteen aangeven.
Bied een uitweg
Als journalist moet je soms aandringen en doorwroeten, maar in dit geval leg ik de controle bij degene die ik interview. Ik geef duidelijk aan dat het aan hen is om te bepalen of ze met me willen praten - sommige mensen willen dat juist graag om de wereld te laten weten wat er is gebeurd, is mijn ervaring - en wat ze wel en niet delen.
“Als je deze vraag niet wil beantwoorden is dat oké,” zeg ik bijvoorbeeld voordat ik een potentieel gevoelige vraag stel. Het Dart Center adviseert ook duidelijk aan te geven dat geïnterviewden elk moment kunnen stoppen als ze dat willen.
Het gaat niet om jou
Soms zoek je verbinding met een interviewkandidaat door te vertellen dat je zelf eens iets vergelijkbaars hebt meegemaakt. Maar elke traumatische ervaring is uniek, dus houd die keer dat jij zelf iets naars meemaakte er liever buiten. Het kan de indruk wekken dat je antwoorden voor je geïnterviewde invult.
De kans is ook groot dat jij je helemaal niet goed kunt voorstellen hoe het is om je in een kast te verstoppen voor een massamoordenaar. Probeer dus ook geen dingen te zeggen als ‘dat kan ik me goed voorstellen’ of ‘ik begrijp hoe je je voelt’. Beter is: ‘bedankt dat je dit met me wilt delen’.
Luister
Ik maak vaak ouderwets aantekeningen met pen en blocnote, maar een emotioneel gesprek neem ik liever op (als de geïnterviewde dat goed vindt). Dan kan ik iemand namelijk aankijken. Kritisch interviewen komt even op de tweede plaats - luister vooral, is het advies van trauma-experts.
Een slachtoffer van een traumatische gebeurtenis heeft toch al vaak last van een schuldgevoel, dus pas op met ‘waarom’-vragen, tipt Thomas Brennan, een oorlogsveteraan die journalist werd. Ze kunnen de indruk wekken dat je de geïnterviewde verantwoordelijk houdt voor wat er is gebeurd.
Eindig positief
Als het nodig is om naar details over de traumatische gebeurtenis te vragen - en vraag je altijd even af: is dat echt nodig? - eindig het gesprek dan met iets positievers dat het slachtoffer terughaalt naar het hier en nu. Bijvoorbeeld: hoe is het je gelukt door te gaan met je leven?
Karlijn van Houwelingen (Twitter) is sinds 2015 correspondent in de Verenigde Staten voor het AD. Ze schreef eerder het boek ‘Dit is Amerika: Over status, macht en sekse in Trumps macholand’.