Geslaagd correspondentenboek van 'Mr. Brexit'

In deze aflevering van DBR Boekenclub recenseert Hans Klis het boek 'Wankel Koninkrijk: Hoe ik Groot-Brittannië door Brexit heb zien veranderen' van voormalig NOS-correspondent Tim de Wit.

‘Mr. Brexit’. Zo kennen kijkers van het NOS Journaal correspondent Tim de Wit. Bijna zeven jaar lang praat hij dagelijks Nederland bij over de laatste ontwikkelingen rond dit Britse hoofdpijndossier. Zelfs de uitsmijter van de Disco Dolly in de Amsterdamse Handboogstraat herkent De Wit in 2018 als hij op Koningsdag een groep beschonken Britse vrienden (‘in een lamme polonaise’) naar binnen probeert te loodsen. ‘Hoe vaak ik jou niet heb gezien op het journaal’, beschrijft de correspondent het gesprek in zijn onlangs verschenen boek Wankel Koninkrijk: Hoe ik Groot-Brittannië door Brexit heb zien veranderen. ‘Wat lachen dat je er bent. Ik vind het zo’n goede soap, die Brexit. Kunnen we…. effe op de foto?’

Het Verenigd Koninkrijk is zo dichtbij, maar ook ver weg

Wankel Koninkrijk is een typisch correspondentenboek. In een kleine driehonderd pagina’s vinkt De Wit alle belangrijke dossiers van zijn correspondentschap - en het Verenigd Koninkrijk af: Brexit en het grootste slachtoffer Noord-Ierland, de populistische transformatie van de Conservatieve partij, de Russische invloed op hoofdstad Londen, de neoliberale afbraak van de verzorgingsstaat na Margaret Thatcher en onder Boris Johnson, de macht van de Britse tabloids en de Schotse onafhankelijkheidsstrijd. De voormalige NOS-correspondent geeft de lezer hiermee een korte geschiedenisles over een land waar we alles over denken te weten, maar toch nog grotendeels onbekend is.

‘Pragmatisch ingestelde en met polderen grootgebrachte Nederlanders moeten hun ogen hebben uitgekeken’, schrijft De Wit over de lange en pijnlijke ondergang van premier Theresa May. Ondanks de veel minder ingrijpende soft-Brexit die ze met de EU onderhandeld heeft in 2019 wordt deze genadeloos afgekeurd door haar eigen partij. De rivaliserende Labour-partij schiet haar niet te hulp, ook al is deze deal voor hen het meest wenselijk. ‘Waarom zochten de Conservatieven nooit toenadering tot Labour om samen tot een oplossing te komen die op een breed draagvlak zou kunnen rekenen en waarmee aan beide kanten de radicale vleugels de mond zou worden gesnoerd […] de Britse inborst is die van alles of niets.’

Een herkenbaar inkijkje in de keuken van de Britse correspondent

De vogelvlucht door de Britse (recente) geschiedenis en politiek biedt lezers een goede houvast om - zeker nu De Wit zijn correspondentschap heeft ingeruild voor het presenteren van Bureau Buitenland en podcast Europa Draait Door - het nieuws uit het VK te kunnen blijven begrijpen. Tussendoor strooit de auteur met ontnuchterende en voor correspondenten zeer herkenbare anekdotes over zijn vak.

Zo beschrijft De Wit een van zijn eerste televisieoptredens waar hij een ‘totale blackout’ krijgt op livetelevisie ten overstaan van ruim twee miljoen kijkers (‘dat is veertig Johan Cruyff Arena’s vol’) en hoe hij bij zijn volgende optreden bij zijn aantekeningen ‘lachen en rustig praten’ als een mantra terugleest. Brexit is in deze zin een zegen, grapt de correspondent in het boek; de ‘ellenlange wasstraat’ aan televisie- en radiooptredens hebben hem afgeholpen van plankenkoorts en blackouts.

Voor correspondenten zijn De Wit’s beschrijvingen van de ‘eeuwige dienstbaarheid’ treffend. Wat Brexit voor hem was, was Trump voor de collega’s in Amerika. Of de coronapandemie in China en Italië voor de correspondenten daar.

Het is de achterkant van het correspondentschap dat het publiek nauwelijks ziet: de gemiste sociale afspraken, de vriendschappen die door werk niet van de grond komen, de eenzaamheid en de oververmoeidheid. De Wit houdt deze verborgen kritiek op het vak humoristisch - onder andere door zijn romantische escapades als voorbeelden hiervoor te gebruiken. Hierdoor blijft Wankel Koninkrijk lichtvoetiger dan het recent verschenen Ik Wil Weg van Joeri Boom, dat de manier waarop buitenlandjournalistiek mogelijk gemaakt wordt, veel meer durft te bekritiseren.

Geslaagd correspondentenboek

De 296 pagina’s van Wankel Koninkrijk lees je zo uit. Dat is een groot compliment aan de auteur. De Wit schrijft zoals hij praat: vlot, duidelijk, voor iedereen en met humor. Als correspondent is het een leuk inkijkje in de Britse keuken, al zal er voor de volgers van alles rondom Brexit weinig nieuws in staan.

Doordat Wankel Koninkrijk een typisch correspondentenboek is, duikt De Wit niet altijd even diep in de dossiers. Na alle hoofdstukken over de klassemaatschappij, economische ongelijkheid, afbrokkeling van de welvaartstaat en corruptie in de Conservatieve Partij stipt de voormalige correspondent pas in zijn nawoord de opkomst van ‘progressief patriottisme’ aan die onder andere vanuit de voetbalwereld opkomt. Misschien komt het door de liefde die De Wit heeft voor cricket (wat ook wat alinea’s uitlegt vergt). Misschien omdat hij in tegenstelling tot wat hij in zijn proloog beschrijft, niet helemaal zijn ‘neutrale NOS-pet’ afzet en niet te ‘woke’ wil overkomen bij de gemiddelde lezer. Misschien pastte het simpelweg niet in het verhaal wat de voormalig correspondent wilde vertellen.

Door pas de liefdadigheid en activisme van voetballers als Marcus Rashford en Jordan Henderson als nagedachte te noemen, ‘het zijn jongens die de onderkant van de samenleving van dichtbij hebben meegemaakt’, lijkt het alsof De Wit bij de eindstreep van zijn boek een belangrijk onderdeel van de Britse samenleving heeft overgeslagen. Want ook hier is al jaren een fikse strijd over gelijkheid, inclusiviteit en gender gaande. Worstelt het VK ook niet nog steeds met de erfenis van het eigen imperialistische verleden? Het is misschien niet zo’n vrolijk of licht verteerbaar onderwerp, maar dat is ook niet het geval met de corruptie en de brand bij Grenfell Tower die De Wit wel bespreekt. Het is jammer dat dit op de snijtafel is blijven liggen.

Het is een klein minpuntje voor een anders zo vlot geschreven, innemend en humoristisch boek van De Wit over ‘zijn’ Verenigd Koninkrijk. (HK)

Wankel Koninkrijk: 4/5 sterren

Hans Klis is voormalig Amerika-correspondent, podcaster en oprichter van De Buitenlandredactie.