Hoe de wereldorde ons buitenlands nieuws bepaalt
Er bestaat een (wetenschappelijke) theorie over de wereldorde. Deze laat zien welke landen belangrijk zijn en welke minder. Ook ons buitenlands nieuws wordt aan de hand van deze wereldorde bepaald.
Op 12 oktober dit jaar doodde een schutter in de Slowaakse hoofdstad Bratislava in een gaybar twee mannen, een barvrouw raakte zwaar gewond. De 19-jarige schutter doodde later ook zichzelf.
Op zaterdag 19 november kwamen bij een schietpartij in een lhbti nachtclub in het Amerikaanse Colorado Springs vijf mensen om het leven, achttien mensen raakten gewond. De 22-jarige schutter werd opgepakt.
Wat deze twee gebeurtenissen met elkaar gemeen hebben is duidelijk. Waarin zij van elkaar verschillen heeft te maken met de zogeheten ‘wereldorde-theorie’: een rangschikking van landen die gaat van ‘erg belangrijk’ naar ‘niet of nauwelijks belangrijk’.
Academicus Tsan-Kuo Chang deed in 1998 onderzoek naar de wereldorde-theorie (The World System Theory) als belangrijke nieuwswaarde voor internationaal nieuws. Deze theorie suggereert dat de wereld is gerangschikt op basis van landen die belangrijk zijn, en landen die minder belangrijk zijn. Zij zijn onderverdeeld in de ‘kern’, de ‘semi-periferie’ en de ‘periferie’. Chang veronderstelt dat de hoeveelheid aandacht die een land krijgt afhangt van de categorie waartoe dit land behoort.
Chang deed een case study, waarbij hij onderzocht welke landen de meeste aandacht kregen van persbureau Reuters bij de WTO conferentie van 1996 in Singapore. Zijn conclusie was omonstotelijk: veruit de meeste aandacht van Reuters ging naar de Verenigde Staten en (westerse) landen van de Europese Unie, met name de machtige landen als Frankrijk en het Verenigd Koninkrijk. Veel kleinere landen, met name van het Afrikaanse continent, kregen niet of nauwelijks aandacht, tenzij er een link was met een land dat tot de zogeheten ‘kern’ behoorde.
Het is een fascinerend onderzoek, vooral om het bijna 25 jaar na publicatie te lezen. Want wat we nu misschien wel kunnen concluderen is dat ondanks dat de wereld sinds 1998 behoorlijk is veranderd, de wereldorde nog zo goed als hetzelfde is gebleven. Dat blijkt wel weer uit bovenstaande voorbeelden.
De schietpartij in Bratislava kreeg nauwelijks aandacht in de Nederlandse media. Als er al aandacht was, bleef het bij één kort bericht. Niets over de schok en demonstraties die het teweeg bracht in Slowakije. Niets over hoe de schietpartij de discussie over de (nauwelijks aanwezige) homorechten in het land aanzwengelde.
Colorado Springs kreeg daarentegen ruim aandacht. Behalve het harde nieuws, kregen we ook verdrietige sfeerbeelden en getuigenverklaringen te zien en te lezen.
De VS bevinden zich in de kern van de wereldorde. Daar is sinds het onderzoek uit 1998 niets aan veranderd. De wereldorde bepaalt nog steeds waar correspondenten gestationeerd worden en waar dus meer duiding en verhalen achter het nieuws vandaan komen. Je zou zelfs kunnen stellen dat de wereldorde als overkoepelende paraplu dient, waaronder alle andere nieuwswaarden vallen. Maar dat is weer een andere theorie.
Laura Postma doet aan de Universiteit Leiden promotieonderzoek naar de invloed van nieuwswaarden op de veranderende rol en relevatie van de correspondent. Lees hier meer over haar onderzoek.