Je denkt minder snel: 'komt wel goed, dat zien we daar wel’
Turkije-correspondent Ingrid Woudwijk volgde de training conflictjournalistiek van de NVJ Academie. Ze schreef over haar ervaringen en het nut van veiligheidscursussen.
Afgelopen februari bracht ik drie nachten door op een veldbedje, in drie slaapzakken gewikkeld vanwege de kou. Het was onderdeel van de training conflictjournalistiek, georganiseerd door de NVJ Academie in samenwerking met de Koninklijke Landmacht.
Ik moet zeggen dat ik in mij op dat moment met de groene legerattributen meer soldaat voelde dan journalist. Gelukkig was er in de rest van het programma meer aandacht voor de journalistieke praktijk.
Als correspondent in Turkije werk ik misschien niet echt in een conflictgebied, toch wilde ik beter voorbereid zijn op mogelijk onveilige situaties. De regio heeft veel geweld gekend en het is niet ondenkbaar dat er het rustig gaat blijven. Zo blijft president Recep Tayyip Erdogan al tijden dreigen met een nieuwe inval in Syrië. En er als er eenmaal een conflict uitbreekt, is het te laat om nog een training te doen.
Natuurrampen zijn misschien heel anders dan oorlogen, tijdens de aardbevingen van februari 2023 in Turkije kwam ik erachter hoe onvoorbereid ik op pad was gegaan. Zonder na te denken was ik in het vliegtuig gestapt, omdat ik zo snel mogelijk in het rampgebied wilde zijn. Eenmaal ter plekke kwam ik erachter dat er geen hotels waren om te slapen en dat het ’s nachts in de auto zonder slaapzak hartstikke koud is.
Ook was er een gebrek aan benzine, waardoor ik één dag vooral bezig was met benzine zoeken in plaats van verhalen maken. Toen ik eenmaal wel extra benzine had ingeslagen, kwam ik erachter dat dit niet met een trechter in de auto kon worden gepompt. Allemaal rookie mistakes, die ik niet nog een keer wilde maken.
Naast veel praktische tips, heb ik veel geleerd over de mindset van een conflictjournalist. Waar moet je bijvoorbeeld allemaal aan denken als je een risicoanalyse maakt? Over het algemeen denk ik al snel, ‘Komt wel goed, dat zien we daar wel.’ Door de training ga ik in de toekomst wel meer nadenken over verschillende mogelijke scenarios. Misschien is het niet altijd nodig om een tot in details uitgewerkt evacuatieplan te hebben, maar is het wel goed om na te denken over de vraag: ‘Hoe kom ik hier weg als dingen escaleren?’ Dat geldt voor een land in oorlog, maar net zo goed voor demonstraties of bosbranden.
Daarnaast had ik nog nooit een medische training gehad. Een pleister plakken lukt nog wel, maar het is toch fijn als je zelf een drukverband kan leggen, of dat je weet wat je moet doen als iemand anders in jouw buurt gewond raakt.
Gelukkig was er ook aandacht voor digitale veiligheid, dat is naar mijn mening voor veel journalisten een vaker voorkomende dreiging dan bijvoorbeeld een ontvoering of een aanslag. Het zorgde ervoor dat ik nog eens kritisch door mijn telefoon ben gaan scrollen. Stel iemand bij een checkpoint eist onder druk dat jij je telefoon ontgrendeld, wat voor foto’s of informatie kan zo iemand in het slechtste geval tegenkomen? En als je met mensen afspreekt die anoniem moeten blijven, hoe zorg je ervoor dat hun identiteit niet makkelijk te achterhalen is? Dit zijn allemaal vragen waar ik wel eerder bij stil had gestaan, toch had ik niet echt actie ondernomen.
Daarnaast was het interessant om te zien hoe collega’s met veiligheidsvragen omgaan en vertelde trainer Peter ter Velde over zijn rol als veiligheidscoördinator van de NOS. Bij redacties is er niet altijd de informatie of het besef van de lokale context, ik als freelancer ook zelf goed voorbereid wilde zijn.
Nu drie lange en intensieve dagen durf ik niet te beweren ik nooit meer ga denken ‘Ach, komt vast goed’ als ik een journalistieke reis ga maken. Wel weet ik waar ik vanaf nu op moet letten als ik naar moeilijke gebieden ga.
Ingrid Woudwijk (Twitter) is Turkije-correspondent voor oa Trouw en het Nederlands Dagblad.