Laat locals je huiswerk doen op reis
Mensen zijn het cement van goede reisjournalistieke producties, schrijft Dirk Wijnand de Jong. Hun stem maakt van een reisdagboek, een reisverhaal.
Als reisverslaggever kom je tijdens je reizen vaak genoeg mensen tegen die het cement kunnen vormen van jouw verhaal. Tenzij je een reportage maakt over een dropping op een onbewoond eiland in de Indische Oceaan waar behalve zeeschildpadden ook allerlei andere wonderlijke reptielen je gezelschap houden. Je begrijpt - ik spreek uit ervaring.
Wees gerust, ook jouw eigen inbreng speelt een grote rol. Jouw beschrijvingen van hoe de zon aan het einde van een lange dag over de witgepleisterde kustplaatsjes van een Grieks eiland heen wipt en in een overdaad van kleuren smeltend als kaarsvet opgaat in de horizon; van hoe je vanuit je ooghoek in de laatste seconde van een vijfdaagse safari, stuiterend in de stalen constructie van een terreinwagen waarvan de vier wielen los van elkaar over de Afrikaanse steppe denderen, nog nét de laatste van de big five in het struikgewas ziet verdwijnen, zijn minstens zo onmisbaar. Met dikgepenseelde woorden kleur jij jouw belevingswereld in en geef je de lezer het gevoel naast jou in de 4x4 te zitten.
Maar sla je hierin door, dan kan dat als storend worden ervaren. Breng daarom evenwicht en verdieping aan in je verhaal door de anekdotes van de mensen, die je onderweg ontmoet en de dialogen die je met hen voert, erin op te nemen. Fascinerende personages die weten dat er een lange winter voor de deur staat wanneer de vogels naar het zuiden trekken en waar je in het vissershaventje net als de plaatselijke bewoners gefermenteerde haai kunt eten. Een lokale delicatesse dat qua geur doet denken aan Duitse snelwegurinoirs.
Net zoals jouw persoonlijke belevenissen kleur geven aan het verhaal, doen de locals dat met hun kennis, hun herinneringen, hun dagelijkse leven. Hun stem in jouw verhaal voegt een waardevolle dimensie toe en maakt de scenes levendiger en geloofwaardiger. Immers, de lezer is eerder geneigd iets aan te nemen van een nomade die elke zomer zijn jaks op de hoogvlakte laat grazen, dan van een bezoeker die toevallig op doorreis is. Een verhaal met één standpunt kun je een reisdagboek noemen. Een verhaal waarin verschillende locals een kijkje in hun leven geven: een reisverhaal.
Daarom een goedbedoeld advies, al zal niet iedere docent het met mij eens zijn: Laat je huiswerk door iemand anders maken. Laat de mensen die je tijdens je reis ontmoet vertellen over wat die plek voor hen betekent, hoe het is om in de uitgestrekte wildernis - of in de stedelijke woestenij van een wereldstad - op te groeien. Vraag hoe de hond heet, wat de kinderen voor sporten doen, wat de pot schaft, hoe de lente wordt ingeluid, waar in de weekenden wordt gedanst op countrymuziek, en stel vooral voor om aan te haken.
Kortom, maak tijdens je reizen dankbaar gebruik van de gastvrijheid van de mensen die je pad kruisen, wees nieuwsgierig en maak nieuwe vrienden, dan komt het met het verhaal ook wel goed.
Dirk Wijnand de Jong is reisjournalist voor onder andere National Geographic en de co-auteur van oa reisboek Expeditie Achtertuin. Volg Dirk op Instagram.