'Nationalisten vielen me aan met pepperspray'
Fotograaf Kris Oosting legde de pro-abortusprotesten in Polen vast in zijn nieuwe boek Wojna.
Toen het Poolse Constitutioneel Hof op 22 oktober 2020 zich uitsprak over een strenge abortuswet, gingen duizenden demonstranten wekenlang de straat op. Fotograaf Kris Oosting bevond zich opeens middenin de veelal jonge mensen die zich luidkeels uitspraken voor vrouwen- en LGBTQ-rechten in een steeds conservatiever en gepolariseerd Polen.
Begin deze maand bracht Oosting zijn fotoboek Wojna (‘Strijd’) uit, waarin hij die protesten – die strijd – prachtig weergeeft en voorziet van context.
We spraken Oosting over zijn boek en de protesten in Polen.
Je bent van oorsprong planoloog, hoe kom jij tussen abortusprotesten in Polen terecht?
Ik heb inderdaad een achtergrond in planologie en sociale geografie. Daarin heb ik altijd gewerkt en geschreven, zodoende heb ik ook een voorliefde gekregen voor bepaalde steden. Een daarvan is Warschau. Een aantal jaren geleden leerde ik vrienden kennen uit die stad. Toen ik ze ging opzoeken werd ik meteen verliefd op Warschau. Dus kwam ik er al vaak.
In oktober 2020, toen de protesten uitbraken, was ik hier ook toevallig. Ik dacht meteen: hier wil ik iets mee. Het verhaal vertellen. Ik ging op zoek naar een manier om dat te doen. Het was zo visueel dat ik begon de protesten te fotograferen. Ik vond het aardig om dat te combineren met schrijven.
Waarom juist deze strijd in beeld brengen?
Om meerdere redenen. Dit is iets wat dichtbij Nederland gebeurt, maar waar je relatief weinig over hoort. Op dit moment gaat het nieuws over Hongarije. Maar we weten als Nederlanders niet veel over wat er in Polen gebeurt. En als we iets horen dan is dat maar één kant van het verhaal. Het gaat over een conservatieve regering met autoritaire trekjes. Maar wat er in Polen afspeelt is een veel complexere zaak. Het land is heel erg gepolariseerd.
Warschau is een ontzettend, voor onze begrippen dan, liberale en open stad. Ik wil ook die kant laten zien. Wat opvallend was bij al die protesten was dat er heel veel jeugd aanwezig was. Afgelopen weekend was er Pride, en dan zie je dat die bijeenkomsten geleid worden door meisjes van 14, 15, 16 of 17 jaar. Je ziet echt dat er vanuit de jeugd een sociale verandering gaande is. Ik vind het erg interessant om dat te laten zien.
Maar uit je fotoboek Wojna blijkt wel dat die verandering moeizaam zal gaan…
Meerdere mensen die ik sprak voor mijn boek zeggen dat inderdaad. Uiteindelijk zal die beweging wel leiden tot wat maatschappelijke acceptatie of verandering van opvattingen. Maar de politiek zal conservatief blijven, denken zij, omdat je toch blijft zitten met een groot blok oudere kiezers. Het is heel erg afwachten wat hier uit gaat komen. Zeker die culturele aspecten van deze protesten kunnen we pas over twintig jaar beoordelen. Ik verwacht niet op korte termijn een enorme omslag in de Poolse politiek.
Hoe beleefde je de protesten toen je er in oktober opeens middenin zat?
De protesten namen in die eerste weken echt de hele stad over. Ik nam daarbij steeds meer een beschouwende rol aan. Ik ben geen persfotograaf. Ik liep tussen de demonstranten. Dat betekende ook dat als er werd ingegrepen ik daartussen zou staan. Dat vond ik zelf een interessant perspectief. Om op die manier met afstand toch een onderdeel te zijn van wat er plaatsvond.
Ik heb er heel erg middenin gestaan. Alles wat er gebeurde in die eerste weken was best heftig. Ook door de confrontaties tussen groepen. Op het hoogtepunt was er zelfs militaire politie op straat. Deze week kwam uit dat de autoriteiten zelfs hadden overwogen het leger in te zetten.
Hoe hield je jezelf veilig zo middenin die protesten?
Nou ja de demonstranten zelf, die wilden gewoon graag hun verhaal doen. Die zijn bereid om te praten of op foto te gaan. Ik ben zelf een keer door een groep nationalisten aangevallen met pepperspray.
Over het algemeen was het vooral goed uitkijken wat de bewegingen waren. De politie hier greep niet zo hard in. Ze gebruikten wel tactieken zoals het omsingelen, splitsen en vasthouden van groepen. Het was vooral een kwestie van op het juiste moment uit die mensenmassa te gaan en te proberen niet vast te komen zitten.
Ik heb het idee dat ik het zelf goed kan inschatten. Het waren ook grotendeels vreedzame demonstraties en geen rellen.
Denk je dat het fotoboek meer aandacht voor Polen en de abortusprotesten gaat opleveren?
Ik denk niet dat ik de politieke polen zal gaan bewegen in Polen. Dit is mijn manier om over de situatie daar te berichten en hopelijk meer aandacht te genereren. Dat probeer ik nu ook met LGBTQ-issues in de regio.
Iedereen kan Wojna inmiddels bestellen. Wat zijn je plannen nu?
Ik heb me voorgenomen de komende tijd wat meer in de LGBTQ-gemeenschap te duiken. Daar ben ik afgelopen weekend mee gestart. Ik ben begonnen met die abortusprotesten, maar wil nu meer duiken op de verhalen van die deelnemers. Afgelopen weekend heb ik in Polen een 17-jarige jongen gevolgd bij zijn eerste echte Pride. Zoiets wil ik de komende tijd ook gaan doen in Hongarije. Het zou mooi zijn als dat een tijdlang kan lopen en een boek oplevert over één of twee jaar.
