Posthumus legt vinger op de zere plek van wat oude Nederland aanrichtte in Zuid-Afrika
Posthumus legt vinger op de zere plek van wat oude Nederland aanrichtte in Zuid-Afrika
Iedereen zou 'Alle problemen begonnen met van Riebeeck' van Niels Posthumus moeten lezen, schrijft onze recensent Paula Breuning.
Alle problemen begonnen met Van Riebeeck van voormalig Zuid-Afrikacorrespondent (2012-2021) Niels Posthumus is een leerzaam, doorwrocht en toch uiterst leesbaar boek. Goed onderbouwd en persoonlijk, is het volgens mij niet alleen verplicht leesvoer voor buitenlandjournalisten, maar ook voor iedere Nederlander die meer wil weten over ons koloniale verleden.
In het boek neemt de schrijver ons chronologisch en geografisch mee op reis door Zuid-Afrika. Telkens brengt Posthumus het verleden in verband met het nu en de locatie in het binnenland van Zuid-Afrika met een in Nederland. Dat had makkelijk kunnen leiden tot een zeeziekmakend zwenkboek, maar omdat de schrijver zichzelf als rode draad neemt, blijft de lezer uitstekend bij de les. Zo wordt duidelijk dat de corruptie in het huidige Zuid-Afrika niet alleen wortels heeft in de afwikkeling van de apartheid, maar ook verder terugloopt tot de Nederlandse oprichter van de kolonie. De stichter Jan van Riebeeck was naar deze uithoek gestuurd omdat hij in Batavia niet meer welkom was vanwege zelfverrijking.
Posthumus blijft het hele boek dicht bij zichzelf en verbindt de dingen die hij beschrijft aan zijn eigen leven of aan dat van Nederlandse immigranten in Zuid-Afrika die ook Posthumus heetten. Ik vind dat erg sterk. Objectiviteit bestaat niet en op deze manier is goed duidelijk hoe de schrijver zelf in het onderwerp staat. Het leidt wel tot een beperkte blik. Over homoseksualiteit en queer zijn in Zuid-Afrika staat bijvoorbeeld niets in het boek. Maar een boek dat de mening van de schrijver minder duidelijk door laat schijnen kent dat soort beperkingen meestal ook, het valt dan alleen minder op.
Dit journalistieke boek schiet af en toe tekort ten opzichte van een meer wetenschappelijke benadering in zijn het-is-gewoon-zo’isme. Opmerkingen als “geheel in Hollands-calvinistische traditie kwam [de Nederduits Gereformeerde Kerk] met een huichelachtige en moreel dubbelzinnige oplossing” verdienen een meer kritische benadering. Welke traditie bedoel je precies? En wat is daar dan zo huichelachtig aan? Komt dat voort uit Nederlanderschap of calvinisme of speelt er nog iets anders mee?
Het Nederlandse calimerocomplex (we zijn een klein land maar vroeger waren we heel belangrijk) dat Posthumus constateert, herken ik in ieder geval wel bij mezelf. Ik kwam van de middelbare school met een trots op het oude Nederland van de VOC die ik nu ongepast vind. Alle problemen begonnen met van Riebeeck maakt op een zeer toegankelijke manier duidelijk wat dat oude Nederland heeft aangericht in het gebied dat nu Zuid-Afrika heet.
Paula Breuning.