Is de correspondent belangrijker dan het nieuws?

Een indrukwekkende reportage uit Jemen legt ook de gebreken van onze buitenlandjournalistiek bloot.

Een schrijnend beeld van een ziekenhuisbed. Daarop zittend een moeder, wiens emoties achter haar boerka niet zichtbaar zijn. Maar haar lichaamshouding suggereert wanhoop en apathie. In haar armen houdt ze een baby vast, en naast haar op bed ligt nog een baby, twee maanden oud. Zojuist gestorven door uithongering. En voorop, prominent in beeld, de correspondent die verslag doet van het sterven van de baby en in bredere zin van de rampzalige burgeroorlog en gigantische hongersnood in Jemen.

Foto: Julien Harneis - Wikipedia Commons

Deze foto schokte mij, in meerdere opzichten. En deed mij een paar dingen beseffen: allereerst dat het goed is dat er eindelijk aandacht was voor de situatie in Jemen. Maar vooral dat er ook iets niet klopt aan de manier waarop dit verslag vanuit Nederland (in dit geval de NOS) werd gepresenteerd. En dat zegt heel veel over onze perceptie van ‘het buitenland’ en hoe de media buitenlandjournalistiek bedrijven. 

De grootste humanitaire crisis ter wereld
Laat ik voorop stellen dat alle lof gaat naar correspondent Daisy Mohr en het feit dat zij het voor elkaar heeft gekregen om Jemen binnen te komen. En vanuit daar indringende en belangrijke reportages te maken die wij allemaal moeten zien. Dit gaat niet over haar, en in bredere zin ook niet over andere correspondenten die overal ter wereld hun best doen om (soms met beperkte middelen en mogelijkheden) ons goede verhalen te brengen die daarmee hopelijk ons begrip van de wereld wat beter maken. 

Dit gaat over keuzes die gemaakt worden over wanneer iets (een land, regio, conflict, oorlog, wat dan ook) wel of niet aandacht krijgt in de media; en ook over de manier waarop die aandacht vervolgens wordt gegeven. En het voorbeeld uit Jemen laat in mijn ogen zien waarom er best wat meer nagedacht mag, nee móet worden bij buitenlandredacties over die keuzes.

Volgens de Verenigde Naties is de burgeroorlog in Jemen de grootste humanitaire crisis ter wereld. Dat zou eigenlijk al reden genoeg moeten zijn om er wat vaker aandacht aan te besteden. En het is echt geen excuus om dat niet te doen omdat je er geen correspondent hebt zitten. Als die regel altijd opgaat, dan zouden we wel heel beperkt buitenlandnieuws tot ons krijgen en bovendien ook steeds uit dezelfde landen. Bovendien kunnen we prima verslag doen van een situatie ook als daar niemand van ‘ons’ ter plaatse is. Kijk maar naar Wit-Rusland, waar Hans Klis vorige week over schreef. Kijk naar Afghanistan, dat wekenlang ons nieuws domineerde, ondanks dat daar geen (Nederlandse) verslaggever was. 

De ‘kijk wij hebben daar iemand’-invalshoek
Natuurlijk, je kunt iets beter in kaart (en vooral beeld) brengen als je als nieuwsmedium daar een verslaggever ter plaatse hebt. En ja, Daisy Mohr heeft bewezen hoe ongelofelijk moeilijk het is om het land binnen te komen. Maar nog meer dan bewondering en respect voor het feit dat het haar gelúkt is om Jemen binnen te komen, gaat naar het feit dat dankzij haar aanwezigheid daar, er überhaupt weer aandacht was voor Jemen. Het wordt niet voor niets de ‘vergeten oorlog’ genoemd. Maar die oorlog is vergeten omdat ervoor is gekozen het niet vaker (of überhaupt) in het nieuws te brengen. 

Dat is eigenlijk op zijn minst jammer te noemen. Vooral vanwege het feit dat de NOS in dit geval voor de invalshoek ‘kijk, wij hebben daar iemand! Het is ons gelukt Jemen binnen te komen’-invalshoek koos. Mohr moest vooral prominent in beeld (en in de titel), zodat maar eens duidelijk werd dat de verslaggever echt ter plaatse was. Maar door de correspondent of verslaggever de hoofdinsteek van het verhaal te maken, schuift het daadwerkelijke nieuws automatisch naar de tweede plaats. 

Begrijp me niet verkeerd, ik snap best dat de NOS wil uitpakken met het feit dat zij een verslaggever hebben die het land is binnengekomen. Dat is ook bijzonder en mag aandacht krijgen. Maar dat is niet het nieuws, of zou het niet mogen zijn. De correspondent ís het nieuws niet, en toch wordt dat zo gepresenteerd. En dat vind ik zorgwekkend.

Want daarmee wordt het signaal afgegeven dat zodra de correspondent of verslaggever weer uit Jemen vertrokken is, we de oorlog en de crisis morgen ook weer vergeten zijn. Hoeveel mensen zullen zich er dan nog over opwinden op Twitter, zoals ze dat nu wel even deden?  Nu ging het toevallig over Jemen, maar er zijn nog heel veel plekken waar er crisis is en waar niemand zit. Wanneer gaan we het over de rest van de vergeten wereld hebben? (LP)