‘Wojna toont de strijdvaardigheid én de wanhoop van activistisch Warschau’
In deze DBR Boekenclub de recensie van fotoboek Wojna van Kris Oosting door onze Laura Postma.
Het fotoboek ‘Wojna’ is een indringend verslag in zowel beeld als tekst van schrijver en fotograaf Kris Oosting over de pro-abortusprotesten in de Poolse hoofdstad Warschau.
Toen het Poolse Constitutioneel Hof zich, iets meer dan een jaar geleden op 22 oktober 2020, uitsprak over een strenge abortuswet, gingen duizenden demonstranten wekenlang de straat op. Fotograaf Kris Oosting bevond zich in de Poolse hoofdstad Warschau opeens middenin de veelal jonge mensen die zich luidkeels uitspraken voor vrouwen- en LHBTQ-rechten in een conservatief en gepolariseerd Polen. ‘Wojna’ is Oostings verslag van de zes maanden die hij doorbracht in Warschau om daar de protestbeweging van binnenuit te volgen.
Het volle gewicht van de Europese geschiedenis
Wie wel eens in Warschau is geweest, zal kunnen beamen dat de stad een onuitwisbare indruk achterlaat. Of je de stad nu mooi, lelijk, dynamisch of onbegrijpelijk vindt, er is iets voelbaar als je door de- soms enorm brede - straten van de Poolse hoofdstad loopt. Oosting omschrijft het ‘gevoel van Warschau’ precies op de juiste manier in de introductie van zijn boek. Want wil je een inkijkje geven in de protestbeweging van Warschau, dan kun je er niet omheen om de stad met al haar facetten te omschrijven. “De stad heeft het volle gewicht van de Europese geschiedenis gevoeld”, schrijft Oosting. Een betere samenvatting kan niet.
En die Europese geschiedenis is niet alleen voel- en zichtbaar in de diversiteit (en soms absurditeit) van de architectuur, maar minstens zo sterk in haar inwoners. Juist vanwege die geschiedenis is het misschien niet zo gek dat uitgerekend hier zulke hevige protesten plaatsvonden voor vrouwen- en LHBTQ-rechten en dat ook uitgerekend hier het contrast zo groot is met de oerconservatieve regering die een groot deel van de rest van Polen vertegenwoordigt.
Katholiek, conservatief en homofoob
Het is mooi dat Oosting met zijn boek juist die activistische, progressieve beweging van Warschau (en Polen) laat zien. Want als ‘wij’ in het ‘Westen’ nieuws tot ons krijgen over Polen, gaat het bijna altijd over de controversiële beslissingen van de Poolse regeringspartij PiS, waarmee de indruk wordt gewekt dat heel Polen katholiek, conservatief en homofoob is. Maar in deze berichtgeving wordt voorbijgegaan aan de mensen die in Wojna wel gezicht hebben gekregen. Een beetje dan, want veel activisten en demonstranten staan op de foto’s van Oosting deels of helemaal onherkenbaar afgebeeld. Oosting schrijft daarover zelf dat het deels veroorzaakt werd door de coronapandemie, waardoor iedereen met een mondkapje de straat op moest, maar aangezien veel van de geportretteerden te maken kregen met politiegeweld en bedreigingen uit conservatieve en rechtsradicale hoek, kun je je voorstellen dat anonimiteit sowieso wel gewaardeerd werd.
In Wojna omschrijft Oosting de grilligheid van de demonstraties. Aan de ene kant zijn de activisten strijdvaardig en vastberaden om te vechten voor hun rechten (en die van anderen), maar in de foto’s is ook de wanhoop zichtbaar: aan de ene kant de demonstranten met hun kartonnen borden, vlaggen en fakkels, aan de andere kant een ondoorbreekbare muur van politieagenten, of tegendemonstranten die met net zo veel woede de confrontatie aangaan.
Een sprankje hoop
Het is inderdaad oorlog, wojna dus. Door de foto’s in zwart-wit te maken, benadrukt Oosting de eerdergenoemde grilligheid. Tegelijkertijd neemt dat ook een beetje de ruimte weg voor wellicht de meer positieve kant van deze protesten: namelijk dat er een levendige, jonge en progressieve beweging in Warschau is die niet bang is om de straat op te gaan en te vechten voor een vrijer, rechtvaardiger Polen.
Het feit dat er in het ‘conservatieve Polen’ zo veel jonge vrouwen zijn die opkomen voor hun rechten en hun vrijheid, maakt dat er hoop is. Het is duidelijk dat Oosting met name de (letterlijke) guurheid van de protesten heeft willen tonen en dat is hem erg goed gelukt. De blikken, waarover hij zelf schrijft, zijn indringend en raken de lezer/kijker. Een sprankje hoop in de vorm wat een enkele kleur hier en daar zou wellicht een toegevoegde waarde zijn.
Het maakt Wojna hoe dan ook niet minder de moeite waard. Wie meer wil zien dan alleen het Polen van PiS, zal rijkelijk beloond worden met dit boek.
(Laura Postma)