Een masterclass modern Rusland
'Ruzland: Land in oorlog met zichzelf en met de wereld' van NRC-correspondent Eva Cukier is volgens onze recensent Paula Breuning een 'fenomenaal' geschreven boek.
In Ruzland: Land in oorlog met zichzelf en met de wereld ontrafelt Eva Cukier op magistrale wijze de verwarrende verhaallijnen in Rusland sinds de inval in Oekraïne in 2022.
Cukier begint met de oorlog in Oekraïne en beschrijft de gevolgen daarvan voor de Russen van inval tot actualiteit. Vervolgens gaat ze terug in de tijd naar Aleksej Navalny’s carrière, vergiftiging en terugkomst, tot zijn dood. Vervolgens vervlecht ze de lijnen van oorlog en onderdrukking van de eigen bevolking in een bloedstollend verhaal over hoe het nu in Rusland is. Of in ieder geval tot ze er in 2023 halsoverkop weg moest omdat het te gevaarlijk werd.
Deze structuur is een uitstekende manier om het verhaal te vertellen. Het voorkomt dat de lezer verzuipt in de ingewikkelde gebeurtenissen die wel iets met elkaar te maken hebben, maar niet alles. Cukier vertelt onderweg het een en ander over haar eigen leven in Moskou, maar alleen waar het relevant is om het Rusland van nu te schetsen. Omdat de verhalen over haarzelf binnen de perken blijven, houdt het boek vaart en relevantie voor iedere lezer.
Cukier kwam na een levenslange fascinatie en een eerdere stage op de Nederlandse ambassade, in 2021 naar Moskou als correspondent voor NRC. Vanaf het begin zette de Russische overheid de bureaucratie in om Cukier, net als andere buitenlandse correspondenten, in de gaten te houden en te pesten. Na de Russische inval in Oekraïne wordt die controle scherper. Zo lang het kan blijft ze rondreizen door Rusland en de aangrenzende landen en na elk bezoek aan het buitenland met haar huisbaas naar het districtskantoor gaan voor haar registratie.
Cukier heeft een fenomenale schrijfstijl. Door het gebruik van de tegenwoordige tijd voelt de lezer constant de urgentie van de gebeurtenissen, ook als die een paar jaar geleden plaatsvonden. Elk personage wordt in een of twee zinnen fysiek beschreven met enkele rake details, zodat de lezer hem goed voor zich kan zien. Een willekeurig voorbeeld: “Tussen de tempels begiet een lange, magere Russische jongen een perk met witte en roze afrikaantjes. Hij draagt een zonnebril, heeft gemillimeterd haar en stelt zich voor als Lama Aghwan. ‘Eigenlijk heet ik Ivan,’ zegt hij grijzend.”
Het rondreizen door Rusland wordt steeds moeilijker. Als Cukier in een afgelegen provincie gaat kijken naar begrafenissen van mannen die aan het front gestorven zijn, wordt ze zelfs gevolgd en stiekem gefilmd. De beelden worden gebruikt voor anti-westerse propaganda. Haar beschrijving van de gebeurtenissen is beklemmend en hilarisch. Na de arrestatie van Evan Gerschkovich van de Wall Street Journal vinden de bazen van NRC het welletjes. Ook Cukier is niet meer veilig en moet met tegenzin terug naar Nederland.
Dat is de enige reden waarom dit boek misschien geen klassieker wordt, het verhaal is eigenlijk niet af. Daar kan Cukier niets aan doen. Misschien kan ze het wat chaotische laatste hoofdstuk over een paar jaar in een nieuwe druk een beetje opschonen en schrijven over hoe het afliep. Op het moment van schrijven weten we dat immers nog niet.
- Paula Breuning.
