De haat van de staat voel je terug op straat
De persvrijheid in Argentinië staat zwaar onder druk, merkt correspondent Peter Schouten. Hij ziet hoe de politie steeds repressiever optreedt. Ook internationaal zijn er grote zorgen.
“Wil je een mooie herinnering voor thuis?”, lacht de gretig op mij afgekomen tangodanseres. Ze heeft zojuist geposeerd met een toerist en hoopt in mij een volgende te hebben. Ik moet haar teleurstellen, want ik woon al jaren op een paar blokken van Plaza de Mayo, het centrale stadsplein van Buenos Aires.
Om mij heen vormt zich ondertussen een zwerm van pakweg honderd journalisten, gehuld in stemmig protestzwart, geheel conform de vakbondsoproep. ‘Stop met aanvallen op de media’, is de slogan. Ik groet een doorgewinterde Argentijnse ambtsgenoot. Hij heeft sinds 1978 heel wat meters in de pen, ‘maar zo beroerd als de situatie nu is het nog nooit geweest’.
‘Links tuig’
De haat van de staat voel je terug op straat. Toen ik een tijdje geleden voor RTL Nieuws een apotheker interviewde in haar eigen farmacie mengde zich daar ongevraagd een client tussen. ‘Links tuig, jullie vertellen alleen maar één kant van het verhaal’, brieste zij ons giftig toe.
Ondanks mijn uitnodiging wilde zij zelf niet voor de camera. Het is duidelijk waar de bron van het veelgehoorde felle vocabulaire vandaan komt: Casa Rosada, het presidentiële paleis aan datzelfde Plaza de Mayo.
En als president Javier Milei het zelf niet doet, dan is daar altijd nog zijn woordvoerder. Journalisten zijn ‘criminelen met microfoons, prostituees van politici, leugenaars, dieven, lasteraars en afpersers’. Het is zo goed als ingeburgerd.
Keer op keer nieuwe restricties en criteria – met een ongrijpbaar puntensysteem - maken alleen al de accreditatie voor het Casa Rosada steeds complexer. De pluriformiteit en kwantiteit van aanwezige media wordt minder. Bij ‘twee zware overtredingen’ kan de accreditatie worden ingetrokken. Tot aan de kledingkeuze (formeel!) wordt er voorgeschreven, microfoons kunnen worden uitgezet tijdens persconferenties om vervolgvragen te voorkomen.
De pers als doelwit
De beledigingen, laster en bedreigingen tegen kritische journalisten en media door de huidige regering zijn een constante sinds Milei eind 2023 aan de macht is gekomen. Dat concludeert ook Reporters without Borders in haar meest recente Press Freedom Index.
Argentinië heeft de vrije val ingezet: twee jaar geleden stond het land op de 40ste en nu de 87e plek. Volgens die organisatie zijn protesten steeds vaker het toneel van wijdverbreide repressie, met de pers daarbij als doelwit. Ik zie het met mijn eigen ogen. De politie is uit op angst zaaien.
Een fotograaf vocht bijna drie maanden voor zijn leven, nadat hij zwaargewond was geraakt in zijn gezicht door een traangasgranaat van de politie tijdens het wekelijkse protest van gepensioneerden. Dus lopen we tegenwoordig met gasmakers en helmen op om verslag te doen.
‘Zorgelijk’
Zorgen zijn er ook buiten Argentinië. De Organisatie van Amerikaanse Staten spreekt van ‘een versnelde verslechtering van het klimaat voor de uitoefening van de vrijheid van meningsuiting gekenmerkt door de lage tolerantie van de uitvoerende macht voor kritiek’.
Tegenover de Argentijnse krant La Nación laten ruim dertig in Buenos Aires gestationeerde niet bij naam of land genoemde Europese en Latijns-Amerikaanse diplomaten weten deze conclusie te delen.
Navraag leert dat de Nederlandse ambassade zulke bewoording niet wil gebruiken. Zij signaleert ‘wereldwijd een groeiende dreiging richting journalisten en stijgende druk op vrije media’. Wel ondersteunt ons land een project van FOPEA - een bekend Argentijns journalistenplatform – om digitale intimidatie van journalisten te kunnen monitoren. De toegenomen cijfers hiervan noemt de ambassade ‘zorgelijk’.
FOPEA waarschuwt ook voor mogelijke spionage en een klimaat van intolerantie. En daar komt nog bij dat de voortslepende economische crisis heeft geleid tot een gevaarlijke onzekerheid op de journalistieke arbeidsmarkt.
Dramatisch slecht betaalde collega’s kampen met mentale gezondheidsproblemen met direct effect op hun werk. Ik zie collega’s zweten, zwoegen en wijken voor zelfcensuur. Het is frustrerend en pijnlijk.
Tango
Het is zeker waar dat in Argentinië journalisten – vaak – politiek stelling nemen en duidelijk kleur bekennen, maar dat mag geen enkel excuus zijn voor welke vorm van repressie dan ook.
En het is ook zeker waar dat dit niet alleen nu gebeurt. Ook bijvoorbeeld president Cristina Kirchner de Fernández (2007-2015) hield haar kruit niet droog tegen in haar ogen onwelgevallige journalisten.
Maar het slaat nu keihard door. Hier en wereldwijd. De journalistiek dient een dienst te zijn aan de maatschappij. Wie een journalist beschermt, beschermt ook de democratie. En dus het is een zaak van ons allemaal, want voor een tango zijn er toch echt twee nodig.
Peter Schouten is freelance correspondent voor o.a. Algemeen Dagblad, NPO Radio1 en SBS6. Twitter: @schoutenpeter & Instagram: @peterbuenosaires
Lees ook:
'Ik heb altijd het gevoel gehad dat we ons werk konden doen in Turkije'
Turkije-correspondent Toon Beemsterboer is na 6,5 jaar in Turkije weer terug in Nederland als mediaredacteur bij NRC. Met Ingrid Woudwijk kijkt hij terug op een bewogen correspondentschap.
Acht jaar na annexatie staat de persvrijheid nog altijd onder druk op de Krim
Opgepakt. Geslagen en geëlektrocuteerd. Dat is de straf die Vladislav Esipenko krijgt voor het maken van een reportage op de Krim. De Oekraïense journalist is in maart 2021 voor Radio Free Europe aanwezig bij een herdenkingsdienst bij het standbeeld van Taras Sjevtsjenko in Simferapol.
Wie is morgen de president van Venezuela?
“Ook al zijn wij niet echt, ons nieuws is dat wel”, aldus La Chama en El Pana. Ze zien er op het oog jong en fris uit, de twee vriendelijke Venezolaanse nieuwslezers. Maar de technologie heeft haar werk goed gedaan, daarover zo meer. Hun land staat niet bekend om haar persvrijheid, aldus de 156
De Q van Queer
Diversiteit, genderidentiteit en representatie in de media. Hussel de ingrediënten wat door elkaar en je hebt zo maar de kans dat het een giftig mengsel voor een polariserend debat oplevert. Daarom eerst het woord aan een autoriteit: het Centraal Bureau voor de Statistiek kwam twee weken geleden
